Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo là quyền cơ bản của mỗi cá nhân, đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của con người và góp phần vào sự phát triển chung của xã hội. Việc thực hiện tốt nghĩa vụ của cá nhân trong việc thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo góp phần xây dựng một xã hội văn minh, phát triển, nơi mỗi người đều được tôn trọng và có niềm tin vào cuộc sống.

 1. Cơ sở pháp lý cho trách nhiệm quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo

Hiến pháp 2013 của Việt Nam dành riêng Điều 24 để quy định về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân, thể hiện sự tôn trọng và bảo vệ quyền cơ bản này của mỗi cá nhân. Theo Hiến pháp, mỗi cá nhân có quyền lựa chọn theo hoặc không theo một tôn giáo nào, mà không bị ép buộc hay cưỡng bức. Quyền này được đảm bảo cho mọi công dân, không phân biệt bởi bất kỳ yếu tố nào. Nhà nước không ưu tiên hay tạo điều kiện cho một tôn giáo nào, mà đối xử bình đẳng với tất cả các tôn giáo. Các tổ chức tôn giáo hoạt động hợp pháp đều được Nhà nước bảo vệ. 

Nhà nước tạo điều kiện cho các cá nhân, tổ chức thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo một cách hợp pháp, phù hợp với pháp luật và lợi ích chung của xã hội. Điều này thể hiện sự tôn trọng của Nhà nước đối với niềm tin và tín ngưỡng của mỗi cá nhân. Bằng việc này, Nhà nước thể hiện sự tôn trọng đối với niềm tin và tín ngưỡng của mỗi người, đồng thời tạo ra một môi trường an toàn, ổn định để các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo phát triển.

Nhà nước có trách nhiệm bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mỗi cá nhân, đồng thời ngăn chặn những hành vi xâm phạm quyền này hoặc lợi dụng nó cho mục đích vi phạm pháp luật. Đảm bảo rằng không ai bị ép buộc phải theo hoặc từ bỏ một tôn giáo nào đó, cũng như không ai bị phân biệt đối xử vì niềm tin tín ngưỡng của mình. Nhà nước cũng xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để thực hiện các hoạt động vi phạm pháp luật, gây rối trật tự công cộng hoặc kích động bạo lực.

 Điều 61 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 quy định về trách nhiệm quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo, thể hiện vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc đảm bảo thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân và thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo trong xã hội. Chính phủ, cơ quan quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo ở trung ương, các bộ, cơ quan ngang bộ và Ủy ban nhân dân các cấp đều có nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể trong việc quản lý, bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân. Sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa các cấp, các ngành trong quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo không chỉ đảm bảo quyền lợi của người dân mà còn góp phần xây dựng một xã hội hòa bình, văn minh và phát triển bền vững.

2. Nội dung trách nhiệm quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo

Điều 61 Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo 2016 là một quy định quan trọng, thể hiện sự quan tâm của nhà nước đối với hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo. Quy định này góp phần nâng cao nhận thức về trách nhiệm quản lý nhà nước với tín ngưỡng, tôn giáo, đồng thời thúc đẩy hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo lành mạnh, góp phần vào sự phát triển chung của xã hội.

Chính phủ có trách nhiệm thống nhất quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo trên phạm vi cả nước. Điều này có nghĩa là Chính phủ chịu trách nhiệm cao nhất trong việc xây dựng, ban hành và thực thi các chính sách, pháp luật liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo. Chính phủ phải đảm bảo rằng các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo được thực hiện một cách hợp pháp, tôn trọng quyền tự do của cá nhân và không xâm phạm đến lợi ích chung của xã hội. Sự thống nhất trong quản lý giúp tránh tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa các cấp, các ngành, đảm bảo sự hiệu quả và đồng bộ trong thực thi pháp luật.

Cơ quan quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo ở trung ương chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong việc thực hiện quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo. Cơ quan này có nhiệm vụ tham mưu, đề xuất chính sách, pháp luật và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo. Đồng thời, cơ quan này cũng có trách nhiệm giám sát, kiểm tra và hướng dẫn các cơ quan cấp dưới trong việc thực thi pháp luật, đảm bảo rằng các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo được quản lý chặt chẽ, đúng quy định.

Bộ, cơ quan ngang bộ và Ủy ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình cũng có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo. Điều này bao gồm việc triển khai các chính sách, pháp luật liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo tại địa phương, giám sát và kiểm tra các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo, xử lý các vi phạm nếu có. Đối với huyện không có đơn vị hành chính xã, thị trấn, Ủy ban nhân dân huyện đồng thời thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân cấp xã quy định tại Luật này. Sự phân công nhiệm vụ này nhằm đảm bảo rằng mọi cấp, mọi ngành đều có trách nhiệm và tham gia vào việc quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo, từ đó tạo ra một hệ thống quản lý đồng bộ, hiệu quả.

Việc quy định rõ ràng trách nhiệm quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo theo Điều 61 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân, đồng thời duy trì trật tự, an ninh xã hội. Những quy định này giúp tạo ra một cơ chế quản lý chặt chẽ, hiệu quả, đồng thời đảm bảo rằng các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo được thực hiện đúng quy định pháp luật, không bị lợi dụng để gây rối loạn hoặc xâm phạm quyền lợi của người khác.

3. Hình thức thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo

Quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo là một nhiệm vụ quan trọng và phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan và tổ chức từ trung ương đến địa phương. Điều 60 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 đã quy định cụ thể các nội dung và hình thức thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước về lĩnh vực này, nhằm đảm bảo rằng các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo được diễn ra trong khuôn khổ pháp luật, góp phần vào sự ổn định và phát triển của xã hội.

- Xây dựng chính sách, ban hành văn bản quy phạm pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo

Nhà nước có trách nhiệm xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo. Điều này bao gồm việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm điều chỉnh các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo, bảo vệ quyền lợi của các cá nhân và tổ chức tôn giáo, đồng thời đảm bảo an ninh trật tự xã hội. Các chính sách, pháp luật này phải được xây dựng trên cơ sở tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.

- Quy định tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo

Việc tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả trong quản lý. Nhà nước quy định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương, đảm bảo rằng mỗi cơ quan đều có trách nhiệm và quyền hạn cụ thể trong việc thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo. Bộ máy này phải được tổ chức khoa học, hiệu quả, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị để đảm bảo tính thống nhất trong quản lý.

- Tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo

Sau khi xây dựng và ban hành chính sách, pháp luật, Nhà nước có trách nhiệm tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật này một cách nghiêm túc và hiệu quả. Các cơ quan quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo phải triển khai các biện pháp, hoạt động cụ thể để thực hiện các quy định pháp luật, đảm bảo rằng các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo diễn ra đúng quy định, góp phần vào sự phát triển lành mạnh của xã hội.

- Phổ biến, giáo dục pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo

Nhà nước có trách nhiệm phổ biến, giáo dục pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo nhằm nâng cao nhận thức của người dân về quyền và nghĩa vụ của mình trong lĩnh vực này. Các hoạt động tuyên truyền, giáo dục pháp luật phải được thực hiện thường xuyên, liên tục, đến mọi đối tượng trong xã hội, từ đó giúp người dân hiểu rõ và thực hiện đúng các quy định pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo.

- Nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức trong công tác tín ngưỡng, tôn giáo

Nhà nước khuyến khích và hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách, pháp luật. Đồng thời, việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức làm công tác tín ngưỡng, tôn giáo là cần thiết để nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, đảm bảo hiệu quả trong công tác quản lý.

- Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo

Thanh tra, kiểm tra là hoạt động quan trọng để đảm bảo các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo được thực hiện đúng quy định pháp luật. Nhà nước có trách nhiệm giải quyết các khiếu nại, tố cáo liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo một cách công bằng, minh bạch, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Các vi phạm pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo phải được xử lý nghiêm minh, kịp thời, tạo sự răn đe và đảm bảo trật tự, kỷ cương.

 - Quan hệ quốc tế trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo.

Nhà nước thúc đẩy các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo nhằm học hỏi kinh nghiệm, trao đổi thông tin, nâng cao hiệu quả quản lý. Các hoạt động này giúp Việt Nam hội nhập quốc tế, đồng thời quảng bá, bảo vệ hình ảnh của đất nước, con người Việt Nam trong việc đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.